تومان در لابه لای تاریخ

:::: تومان ::::

در دوران صفویه تومان در محاسبات دیوانی استفاده می شد اما

سکه ای به این نام و ارزش ضرب نمی شد. پرارزش ترین سکهٔ این دوران <<محمدی>> نام داشته

و 100دینار (معادل یک صدم تومان) ارزش داشت.

مطابق سفرنامه شاردَن ارزش یک تومان در دوران صفوی معادل ۴۵ لیره فرانسوی آن روزگار بوده است

که ارزش امروزی آن تقریباً ۷۰۰ دلار آمریکا یا دو سکهٔ بهار آزادی می شود.

در دورهٔ قاجار تومان طلا (به ارزش ۱۰ هزار دینار) علاوه بر انواع دیگر سکه ضرب می شد.

در دوران احمد شاه قاجار (۱۹۱۲) هیچ سکه طلایی در چرخه مبادلات نبود و

سکه استاندارد، قران با ارزش نه صدم دلار یا کمتر بود.

ارزش ده قران برابر با یک تومان بود اما هیچ تومانی در چرخه مبادلات نبود

و بزرگترین سکه، سکه دو قرانی بود.

بر اساس قانون اصلاح واحد پولی ایران در سال ۱۳۰۸ (زمان رضاشاه پهلوی)

ریال با ارزشی معادل ۱۰۰ دینار به عنوان واحد پولی رسمی ایران انتخاب شد.

واحدهای قدیمی تر مثل قران و تومان کنار گذاشته شدند،

با این وجود تومان هنوز کاربرد خود در گفتار عامه را حفظ کرده است.

لفظ تومان بارها در نوشته های تاریخی آمده است و بر حسب ارزش پول هر منطقه

انواع مختلفی داشته است مانند تومان خراسانی، تومان تبریزی، تومان عراقی و غیره.

در جامع التواریخ (داستان غازان خان) آمده است:

<<خواجه شمس الدین صاحب دیوان... گفت... از هر ده تومان که پادشاه اطلاق فرمود

هشت تومان توفیر می کنم و به دو تومان بر ولایت برات می کنم چنان که

بارتاقان رسد آن معنی پسندیده افتاد و صاحب دیوان یرلیغ های ایشان می ستد

و بهر ده تومان دو تومان برات بر وجوه مرجوالحصول می نوشت.>>

در عالم آرای عباسی دربارهٔ شکست عثمانی ها از سرداران شاه اسماعیل آمده است:

<<و زال پاشا [سردار عثمانی] که سردار ده هزار کس بود به دست حلواچی اوغلی کشته شد

و از آن سی هزار کس، سیزده هزار کس به دررفتند و هفده هزار کس به جهنم

داخل شدند و در کمر هر کدام20 تومان زر نقد بود به دست سپاه قزلباش افتاد.>>

و دربارهٔ انواع تومان در این کتاب به تومان خراسانی و عراقی اشاره شده است:

<<و روز پنجم بود که شاطر رسید و سلطان را جانی بر تن آمده و از مژدهٔ آن خبر،

پانصد تومان خراسانی به آن شاطر بخشید و چهار گوشهٔ تخت را

سرهای شیر و ببر و پلنگ و اژدها و مرغان قرار داده بودند و

کلاه چنگیزخانی که قریب به 70.000 تومان عراقی قیمت جواهرات آن بود...>>

در سفرنامه شاردن، بودجه سالانه حرم فاطمه معصومه، ۳۲۰۰ تومان ذکر شده است.

کریم خان زند در فرمانی که به تاریخ جمادی الاول ۱۱۷۷ قمری،

میرزا زین العابدین را به سمت وزیر موقوفات منصوب کرده است :

<<به رتبهٔ بلندمنصب ارجمند وزارت موقوفات مفتخر و مبلغ پنجاه تومان تبریزی

نقد در وجه او مقرر هر ساله بازیافت و صرف معاش خود نموده...>>

در حبیب السیر دربارهٔ بدخواهی قاضی محمد کاشانی از امیر نجم رشتی، آمده است:

<<قاضی محمد کاشانی... در غیبت آن جناب [نجم رشتی] روزی که

پادشاه گیتی فروز در بزم نشاط و کامرانی نشسته بود... معروض داشت که

امیر نجم الدین مبلغ بیست هزار تومان از اموال شاهی تصرف دارد.>>

در کتاب تاریخ گیلان در وقایع سال ۱۰۰۱ قمری آمده است:

<<شاه عباس دربارهٔ کیافریدون صاحب کمال نمک به حلال،

نوازشات بی اندازه و تلطفات بلندآوازه مبذول داشته، سپه سالاری لاهجان را

با سیصد تومان مواجب به مشارٌ الیه عنایت و احسان فرمودند...>>

در جهانگشای نادری در مورد سالهای پایانی پادشاهی نادرشاه و

گرفتن مالیات های فوق طاقت که منجر به کشتار مردم و خرابی ایران شد آمده است:

<<آن جماعت که در ولایات دستی بلکه ناخنی نداشتند که

قفای سر توانند خارید از پا بر فلک کشیده از ناخن به در می کردند

تا آن بی گناهان بی دست و پا گشته هر کدام ده الف و بیست الف

که هر الفی پنج هزار تومان بوده باشد،

از دست چوب با قلمهای شکسته به پای خود می نوشتند...>>

اسکناس یک تومان قاجار

شهرقابل پرداخت : سلطان آباد تاریخ : 5 نوامبر 1924

شماره سریال اسکناس : A/S 034979

کیفیت مطابق با تصویر

اسکناسدو تومان قاجار

شهرقابل پرداخت :مشهد تاریخ : 16 ژانویه 1926

شماره سریال اسکناس : B/T 000638

کیفیت مطابق با تصویر

اسکناسدو تومان قاجار

شهرقابل پرداخت :همدان تاریخ : 16 می 1925

شماره سریال اسکناس : B/R072583

کیفیت مطابق با تصویر